Nieuw omgevingsbesluit Vlaamse regering
Elf verenigingen stappen naar Grondwettelijk Hof tegen rommelbesluit omgeving
In 2024 keurde de vorige Vlaamse regering het nieuwe ‘omgevingsbesluit’ goed. Dit instrument, de zoveelste poging om af te wijken van de ruimtelijke uitvoeringsplannen, heeft tot doel om bij een vergunningsaanvraag ook de bestemming van het gewestplan of het ruimtelijk uitvoeringsplan te wijzigen – en dat op vraag van een private partij. In plaats van de lang beloofde en broodnodige bouwshift, die bouwen in open ruimte zou beperken, krijgen we gewoon meer ruimtelijke wanorde en zonevreemde bebouwing. Elf verenigingen stappen daarom naar het Grondwettelijk Hof.
De Vlaamse regering verkoopt dit besluit als een nieuw instrument om werken te versnellen. Het gaat onder meer over de uitbreiding van zonevreemde bedrijven, kantoren en zelfs baanwinkels in de open ruimte. Maar ook vaag omschreven categorieën als 'ruimtelijke impulsprojecten' en 'projecten van algemeen belang' komen in aanmerking. Bij de aanvraag van een vergunning kan de aanvrager daarbij tegelijk vragen om de bestemming te veranderen. Het is een zoveelste afwijkingsregel, die zonevreemdheid nog verder in de hand zal werken: staat een bestemming of een stedenbouwkundig voorschrift een bouwproject in de weg? Wel, voortaan kan je als aanvrager zelf een voorstel indienen om het gewestplan of ruimtelijk uitvoeringsplan te wijzigen.
In principe vertrekt onze ruimtelijke planning vanuit een visie en een strategie die door de overheid wordt vastgelegd, vanuit het algemeen belang. De strategische visie van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen komt kort samengevat neer op een open en stedelijk Vlaanderen: we gebruiken de ruimte in de steden en dorpskernen optimaal door te verdichten, zodat we voldoende open ruimte behouden voor landbouw, natuur, ontspanning, bos en water. Die ruimtelijke visie wordt vervolgens uitgevoerd door o.a. ruimtelijke uitvoeringsplannen, waarmee de bestemmingen kunnen wijzigen of die voorschriften voorzien voor de inrichting van de omgeving. Als particulieren willen bouwen, moeten die bouwwerken passen binnen de voorwaarden van de ruimtelijke plannen. Dat is de logica zelf, anders zou iedereen zomaar wat om het even waar kunnen bouwen, zonder rekening te houden met de omgeving of omwonenden. Die logica wordt met het omgevingsbesluit omgedraaid. We vertrekken vanuit de vraag van een bedrijf of een bouwpromotor en passen de plannen daaraan aan. Met het omgevingsbesluit mag een private partij de rol van de overheid dus overnemen, en wordt de kar voor het paard gespannen: eerst de vergunning, daarna pas nadenken over een visie.
De gevolgen van dat afwijkingsbeleid krijgen we vandaag en morgen op ons bord. Zo is het versnipperde Vlaamse landschap erg kwetsbaar voor het opwarmende klimaat. Als het te hard regent, lopen in valleigebieden huizen onder water, die daar alleen gebouwd werden ‘dankzij’ een soepel vergunningenbeleid. Bij langdurige droogte zorgt de overmatige verharding in Vlaanderen er dan weer voor dat landbouwers in de problemen komen en natuurgebieden uitdrogen.
Dit soort structurele problemen vraagt om een planmatige oplossing. Die zou er ook kunnen komen met een bindend Beleidsplan Ruimte Vlaanderen, zoals aangekondigd in het regeerakkoord. De strategische visie van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen is goed onderbouwd en is een startpunt om de hierboven geschetste problemen fundamenteel aan te pakken. Het kan zorgen voor een ruimtelijke omslag, waarbij een beter evenwicht wordt nagestreefd tussen kwaliteitsvol wonen en ontspannen, ruimte om te ondernemen, plaats voor landbouw, ruimte voor rivieren en het beschermen van natuur. Maar om de doelstellingen van dit Beleidsplan te bereiken, moeten heel wat achterpoortjes in de regelgeving gesloten worden. Een beleid dat in plaats daarvan nog extra afwijkingen voorziet om sneller vergunningen af te kunnen leveren, zal voor het omgekeerde zorgen: nog meer verrommeling van de open ruimte. Dit verder in de hand werken is een stap in de verkeerde richting.
Daarom stappen elf verenigingen – Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt, Dryade, VRP, Natuurpunt Schijnvallei, Limburgse Milieukoepel, Natuurpunt Limburg, ABLLOvzw, Natuur.koepel, Trage Wegen en Milieufront Omer Wattez – naar het Grondwettelijk Hof. We hopen dat deze procedure de regering op andere ideeën brengt, zodat het omgevingsbesluit wordt ingetrokken en volop wordt ingezet op de realisatie van de bouwshift, met een definitieve goedkeuring van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen.
PERSBERICHT Erik Grietens