Mestrapport: bank achteruit, rug tegen de muur
Het Mestrapport 2022-2023 kwam deze week uit.
Een dikke buis: de waterkwaliteit in Vlaams landbouwgebied gaat opnieuw achteruit. In oppervlaktewater meldt maar liefst een op de vier meetpunten een overschrijding van de nitraatconcentratie. Ook de grondwaterconcentraties stellen het even slecht als 14 jaar geleden. Een effectief mestactieplan is nog nooit zo nodig geweest.
Vervuild water betekent dode beken en zieke mensen
Tien jaar zonder enige verbetering, de bekkens van de IJzer en de Leie zwaar vervuild, stijgende kosten voor drinkwaterzuivering. De negatieve rapportage staat in fel contrast met de Europese Nitraatrichtlijn. Deze richtlijn vraagt al sinds 1991 om de nitraat- en fosfaatvervuiling door landbouw te verminderen, wat dus niet gebeurt.
Te veel nitraat in drinkwater laten onze drinkwatermaatschappijen niet toe, wegens de verhoogde kans op darmkanker. Ook de biodiversiteit lijdt onder langdurige hoge nitraatconcentraties: verschillende soorten, zoals de beekforel, de rivierdonderpad en de barbeel dreigen er nu al door te verdwijnen.
Juridische netten sluiten zich
De Europese Commissie en de Belgische justitie behandelen dit dossier met de sérieux die het verdient. In februari 2023 startte de Commissie een inbreukprocedure tegen de Vlaamse overheid; de volgende stap is een doorverwijzing naar het Europees Hof van Justitie. In juni 2023 is het Vlaams Gewest ook veroordeeld door de rechtbank van eerste aanleg in het kader van de Nitraatzaak. Zowel de Europese Commissie als de Brusselse rechter eisen dat Vlaanderen doortastende maatregelen neemt op korte termijn. Het Arrest Silvamo (waarbij een vergunning voor een PFAS-stort werd geweigerd, wegens schending van de Kaderrichtlijn Water) toont aan dat proper water juridisch steeds meer tanden krijgt.
De uitdagingen voor de landbouw
We sommen er enkele op:
- De klimaatverandering zorgt voor frequentere periodes van droogte, waardoor gewassen de meststoffen niet opnemen en die in het water belanden. De bemestingspraktijk moet hierop anticiperen.
- De gestarte, broodnodige inkrimping van de varkensstapel leidde niet tot minder bemesting, aangezien in de mestverwerking gesneden werd. Zo is het dweilen met de kraan open.
- Verder zijn gewassen als aardappelen gevoelig voor nitraatuitspoeling, maar wordt de teelt ervan toch opgedreven in gebieden met slechte waterkwaliteit. Ook die trend moet de komende jaren gekeerd worden.
De Mestbank herhaalt dat eenvoudige maatregelen voor de hand liggen, maar de landbouw deze nog steeds niet honderd procent toepast. Ook het aantal inbreuken daalt niet. De zelfrapportage door landbouwers blijkt voorlopig eveneens weinig geloofwaardig: voor 35% van het landbouwareaal waar kunstmestgebruik verwacht wordt, blijkt dit niet aangegeven. Het verschil tussen verkoop aan en aankoop door landbouwers bedroeg in 2022 maar liefst 3,2 miljoen kg stikstof. De verplichte debietmeters en terreincontroles die de Mestbank bij mestverwerkers uitvoert, zijn jammer genoeg beide noodzakelijk gebleken.
Ineke Maes
23 feb 2024