Van ambitie naar afbraak: verdrinkt Vlaamse regering Blue Deal?
De nieuwe Vlaamse regering kortwiekt de Blue Deal genadeloos.
Het is dus de kunst om nu investeringen in een waterrobuust Vlaanderen op te schalen, en niet af te bouwen. Hoeveel waarschuwingen zijn er nodig? Zowat heel Europa werd het afgelopen jaar getroffen door ongeziene droogtes en overstromingen, met menselijk leed en enorme kosten tot gevolg. Het ziet ernaar uit dat de Vlaming weer zandzakjes zal krijgen, in plaats van structurele oplossingen.
Terwijl overstromingen en extreme droogte steeds meer het nieuwe normaal worden, kortwiekt de nieuwe Vlaamse regering de Blue Deal genadeloos. Onverantwoord om nu te beknibbelen op een plan dat mensenlevens kan redden, meent de Watercoalitie, een samenwerkingsverband van 11 natuur-, milieu- en omgevingsorganisaties.
39 Belgische klimaatdoden, landbouwers met blanke akkers in de Westhoek en burgers die de dompelpomp bovenhalen in de Denderstreek: water was krachtig aanwezig afgelopen legislatuur. Een rapport dat moest berekenen hoeveel een waterbom op Vlaanderen ons zou kosten, spreekt van schade tot maar liefst 8 miljard euro. De kwetsbaarheid van Vlaanderen voor overstromingen en droogte is bekend in theorie én praktijk. Een uitdaging waar de regeringsonderhandelaars niet omheen leken te kunnen. Nu was immers het moment waarop er budgetten vrijgemaakt konden worden om verder te gaan op het élan dat met de Blue Deal was ingeslagen.
Deze nieuwe Vlaamse regering beslist onverklaarbaar genoeg om net nu met de botte bijl tekeer te gaan. Het ‘centenboekje’ leert ons dat we van een eerdere jaarlijkse budgettering van 120 miljoen euro per jaar (tijdens de vorige legislatuur werd een totaal budget van 343 miljoen euro voorzien dat uiteindelijk opliep tot een half miljard) naar een schamele 14 miljoen euro per jaar gaan. Dat budget wordt vanaf 2027 wel wat hoger, maar moet gek genoeg wel worden gedeeld met de budgettering van het grootschalige project rond walstroom, het aansluiten van schepen aan wal op het elektriciteitsnet — een project dat helemaal niets met waterveiligheid te maken heeft. Volgens de pers zou maar liefst 25 miljoen van het karige budget naar walstroom gaan, waardoor de Blue Deal stevig wordt gekortwiekt.
Onbegrijpelijk in een tijdperk waarin vrijwel iedereen — van academici over burgers tot mensen op het terrein — met breinwerk, schop en kraan aan de slag is met het verminderen van onze kwetsbaarheid. Het belang van natuurlijke overstromingsgebieden en de broodnodige opschaling ervan is nog nooit zo groot geweest.
Met het voorziene budget kan de Blue Deal louter lopende kosten betalen en hier en daar onderhoudswerken financieren, maar geen nieuwe projecten opzetten. Dat is onverantwoord. Bovendien lopen engagementen uit de vorige legislatuur door. Zo stelt de Blue Deal dat een gemeente na 2024 enkel nog toegang heeft tot watergerelateerde subsidies als ze beschikt over een voldoende ambitieus hemelwater- en droogteplan. Gemeenten gingen aan de slag, en nu blijkt er geen budget om hun plannen te implementeren. Nochtans zijn die plannen een ideale manier om met een concrete set maatregelen het stedelijk watersysteem actief veerkrachtiger te maken. Daarnaast was het de ambitie in het nieuwe Blue Deal-decreet om ook investeringen rond waterkwaliteit, hydromorfologie en levend water te koppelen aan Blue Deal-projecten. Met deze budgetten zal ook dit integraal werken dode letter blijven.
Bovendien zijn de overstromingen afgelopen winter geen alleenstaand geval en vraagt een aanpak meer dan wat morrelen in de marge. Vlaanderen telt wel 100 plekken die onder water kunnen lopen bij hevige regenval. Het is dus de kunst om nu investeringen in een waterrobuust Vlaanderen op te schalen, en niet af te bouwen. Hoeveel waarschuwingen zijn er nodig? Zowat heel Europa werd het afgelopen jaar getroffen door ongeziene droogtes en overstromingen, met menselijk leed en enorme kosten tot gevolg. Het ziet ernaar uit dat de Vlaming weer zandzakjes zal krijgen, in plaats van structurele oplossingen.
Talloze experts geven aan dat de maatschappelijke en economische kosten bij uitzonderlijke regenval onaanvaardbaar hoog zijn. Nog buiten beschouwing de onzekerheid en angst voor de potentieel getroffen bewoners en ondernemers. Een no-brainer dus om stevige budgetten vrij te maken, want de kosten komen toch, liever op voorhand als investering om structurele aanpassingen door te voeren, dan achteraf om de brokken te lijmen. Met het advies van het expertenpanel Weerbaar Waterland weet de Vlaamse Regering trouwens perfect wat hen te doen staat om Vlaanderen weerbaar te maken en water ruimte te geven. Louter nog een kwestie van binnen te koppen met engagement en serieuze budgetten. Enkel zo bouwen we een schokdemper in die heel wat menselijk leed tegengaat. Er staan immers mensenlevens op het spel.
De Watercoalitie bestaat uit BOS+, Bond Beter Leefmilieu, Breekijzer, Join For Water, Limburgse Milieukoepel, Natuurpunt, Natuur.koepel, Velt, Waterland, de West-Vlaamse Milieufederatie en WWF.
Heleen De Smet
Beleidsexpert biodiversiteit en milieukwaliteit